كارتن بسته بندي

جعبه كارتني يكي از متداول ترين و رايج ترين نوع بسته بندي براي هر نوع محصولي ميباشد.بطوريكه به جرات ميتوان گفت در ۹۰ درصد بسته بنديهاي دنيا از كارتن استفاده ميشود.مهم ترين خصوصيت كارتنها كه اينقدر باعث رواج آنها در صنعت بسته بندي شده است،بازيافت پذير بودن و سازگاري با محيط زيست است.چون عموما كارتنها از مواد سلولزي و كاغذي ساخته ميشوند كه به سرعت تجزيه پذير بوده و ميتوان كارتنهاي خراب و ضايع شده را بارها خمير كرده و دوباره از آنها كارتن ساخت. كارتنهايي كه در كارخانه  ورق سازي توليد ميشوند يا بصورت رول هستند و يا اكثرا بصورت شيت شده (ورق شده ) در اندازه هاي مشخصي توليد و به كارخانه جعبه سازي وارد ميشوند.در كارخانه جعبه سازي توسط ماشين آلاتي كه كارتن را برش داده و يا خط تا ميزند نقشه كلي جعبه را قبل از مونتاژ روي صفحه كارتني پياده ميكنند.به همين دليل ميتوان انواع اشكال را براي جعبه كارتني طراحي كرد.ضخامت ورق كارتن و چند لايه بودن آن را وزن و شكل محصولي كه در داخل آن قرار ميگيرد تعيين ميكند.معمولا ورقهاي كارتن بصورت دو لا،سه لا،پنج لا و ….توليد ميشوند. كارتن دولايه شامل يك ورق كاغذ صاف و يك ورق چين دار ميباشد كه اصطلاحا در صنعت كارتن سازي به آن سينگل فيس ميگويند.ورق سينگل فيس يا كارتن يكرو را هيچ گاه مستقيما براي جعبه سازي استفاده نميكنند چون بسيار نرم و ضعيف است.بيشتر اين ورقها بعنوان ضربه گير در داخل بسته بندي استفاده ميشود مثلا كاغذهاي چين دار سفيد رنگ كه داخل جعبه بيسكوييت به كار ميرود از اين نوع است.همچنين بعنوان كفپوش يكبار مصرف سالنهاي صنعتي از آن استفاده ميكنند.

ورق هاي سه لايه شامل دولايه صاف در بيرون و يك لايه چين دار(زيگزاگي) كه به آن فلوت هم ميگويند در وسط  بصورت ساندويچ در كنار هم قرار ميگيرند. لايه چين دار داخلي يا فلوت بر اساس ضخامت چينها و  يا ارتفاع گام آن طبقه بندي ميشود و هر چه اين ارتفاع گام بيشتر باشد استحكام كارتن هم بيشتر ميشود.اين گام هاي فلوت  بر اساس ارتفاعشان به فلوت EوA,B,C    دسته بندي ميشوند.ارفاع فلوت A    در كارتنها ۵ ميليمتر است كه بالاترين ضخامت را دارد. كارتن پنج لا از  سه لايه كاغذ صاف و دو لايه فلوت ساخته ميشوند.هر چه تعداد لايه ها ي ورق كارتن بيشتر باشد آن ورق استحكام و مقاومت بالاتري  دارد و نهايتا جعبه با كيفيت بهتر و محكم تري از آن ساخته ميشود كه مسلما ميتواند وزن بيشتري را تحمل كند.همچينين جنس كاغذ لايه هاي كارتن هم در استحكام  و كيفيت كارتن موثر بوده ،مثلا اگر لايه داخلي (چين دار) از جنس كاغذ فلوتينگ ساخته شود استحكام فشاري كارتن بيشتر ميشود.اگر لايه بيروني از جنس كاغذ كرافت ساخته شود  استحكام كششي كارتن بيشتر ميشود.هر چه ضخامت اين كاغذهاي به كار رفته بيشتر باشد كه اين آيتم را با (واحد گرم بر متر مربع ) مي سنجند باز هم كيفيت كارتن بيشتر ميشود.براي مصارف سردخانه اي مخصوصا بسته بندي ميوه و سبزيجات به دليل اينكه كارتنها در معرض رطوبت قرار ميگيرند، بايستي حتما لايه بيروني كارتن از جنس كرافت و لايه فلوت آن از جنس كاغذ فلوتينگ ضد رطوبت  باشد.كاغذهاي كرافت كه بيشتر براي پوشش خارجي كارتن استفاده ميشود مقاومت كششي بالايي دارد و ضد رطوبت ميباشد.رنگ يك طرف آن خاكستري تيره و يك طرف ديگر  آن كه در بيرون قرار ميگيرد معمولا زرد يا قهوه اي كم رنگ  متمايل  به نارنجي است كه به دليل خمير چوب به كار رفته در آن به اين رنگ در ميآيد.ولي به محض ديدن اين رنگ اشتباه نكنيد چون نوعي از كاغذهاي لاينر بازيافتي يا فلوتينگ را با همين رنگ قهوه اي متمايل به نارنجي درست ميكنند كه به آن تست لاينر گفته ميشود.ميتوان گفت سطح خارجي اين نوع كاغذها را تنها رنگ ميكنند تا به جاي كرافت در كارتنها استفاده شوند .ولي خصوصيات مكانيكي آن هيچ گاه مثل كاغذ كرافت نخواهد بود. در بازار گاها به جاي تست لاينر به آن شبه كرافت هم ميگويند.تنها راه تشخيص آن از كرافت واقعي به اين صورت بوده كه سطح كاغذ كرافت بسيار صاف و  صيقلي و يكدست است و با ريختن آب روي سطح بيروني آن تا چند دقيقه آب را جذب نميكند.هر چند كه امروزه اين خصوصيت ضد آبي و دير جذبي را هم ميتوان به پوشش رنگ تست لاينر اضافه كرد اما هرگز مانند كرافت صاف و صيقلي نخواهد شد.گاهي همين لايه خارجي كارتن را با پوششي از كاغذهاي ديگر مانند  كاغذ سفيد معمولي يا سفيد روغني (گلاسه) لمينت ميكنند تا هم سطح زيبايي براي چاپ باشد و هم خاصيت ضد رطوبت بيشتري داشته باشد.اما باز هم مقاومت و كيفيت كاغذهاي كرافت را نخواهند داشت.

پس نتيجه ميگيريم كه پارامتهاي زيادي در تعيين كيفيت و مقاومت جعبه كارتني دخيل هستند كه تمامي اين موارد در قيمتگذاري نهايي جعبه كارتني موثر ميباشد. معمولا كارتن سازها فرمول و الگوهاي مشخصي براي تعيين قيمت كارتن دارند كه اختلاف زيادي با هم نداشته و به دليل تعداد زياد افرادي كه در اين صنف مشغول به فعاليت هستند و رقابت زيادي هم بين توليد كنندگان و فروشندگان كارتن وجود دارد معمولا قيمتهاي پيشنهادي به مشتريان چندان تفاوتي با هم ندارند.ولي باز هم به دليل اينكه كارتن يك محصول ثابتي نيست كه بتوان قيمت مشخصي  داشته باشد  و براي هر جنس و سايز كارتن يك قيمت داده ميشود ،همين امر مجال سو استفاده عده اي افراد سودجو شده كه از بي اطلاعي مشتريان قيمتهاي پرت و عجيبي ميدهند.گاهي يك قيمت به حدي پايين است كه بازهم  بايد به آن شك كرد.معمولا كارتن ساز از شما ميپرسد كه كارتن را براي بسته بندي چه چيزي ميخواهيد؟آنگاه به واسطه تجربه اي كه دارد خودش تشخيص ميدهد كه جنس كارتن بايد از چه ساخته شود و ضخامت آن چقدر باشد و بطوركلي طراحي آن بايد به چه صورتي باشد.متاسفانه چون در كشور ايران الگوي مشخص و علمي براي اين منظور وجود ندارد  تمامي اين تصميم گيريها براي جنس كارتن بر اساس تجربه و آزمون و خطاست و بهاي اين آزمون و خطا را عموما مشتريان و استفاده كنندگان بسته بندي ميپردازند.براي  كليه محصولات بسته بندي اعم از پالت،نبشي،تسمه پلاستيكي و….اين مشكل اساسي وجود دارد.پس بهتر است از همان اول پروژه بسته بندي را به يك فرد با تجربه واگذار كنيد تا بهترين نتيجه را در سريع ترين زمان به دست آوريد.افراد كم تجربه تر از شما نميپرسند جعبه كارتن را به چه منظوري استفاده ميكنيد و تنها با پرسيدن سايز كارتن و تعداد لايه هاي آن به شما قيمت ميدهند.پس هيچ گاه در مرحله اول با شنيدن  قيمتهاي ارزان تر خوشحال نشويد.

متاسفانه چون اكثر استفاده كنندگان كارتن اطلاعاتشان در مورد خصوصيات كارتن و جعبه هاي كارتني محدود بوده و يا تفكر اشتباهي كه بدون توجه به كيفيت، فقط مسئله ارزان بودن و پايين آمدن هزينه تمام شده را مد نظر قرار ميدهد گاها منجر به ضررهاي هنگفتي ميشود كه به دليل اشتباه بودن بسته بندي و يا پايين بودن كيفيت بسته بندي يك محموله صادراتي به كلي ضايع شده و از بين ميرود.

همان طور كه در بالا اشاره شد مشكل عمده جعبه هاي كارتني و به طور كلي بسته بندي كارتني ضعيف بودن در برابر آب و  له شدن و خراب شدن بسته بندي در موقع بارندگي يا در محيطهاي مرطوب ميباشد.هر چند كه كارتنهايي وجود دارند كه سطح خارجي آنها با يك لايه مواد نانو كوت شده و يا يك لايه فيلم پلي اتيلني را روي سطح خارجي آن كاور ميكنند.جديدترين تكنولوژي روز دنيا استفاده از كاغذهاي ضدآب استون پيپر يا همان كاغذ سنگي است كه  باعث ميشود يك سطح ضد آب از بيرون به شما بدهد. ولي باز هم نميتوان گفت بطور كامل در مقابل آب نفوذ ناپذيرند و در هر حالت از گوشه هاي كارتن و يا محل سنجاق منگنه آب نفوذ ميكند.براي جبران اين ضعف بزرگ كارتن  معمولا سطح خارجي جعبه هاي كارتني را با يك لايه فيلم پلاستيكي و يا فيلم سلفون استرج ميكنند و يا با حرارت و تغيير فشار هوا  شرينگ پك ميشوند.براي كم كردن هزينه ها جعبه هاي كارتن پس از چيدمان بر روي پالت و در بسته بندي نهايي استرج يا شرينگ پك ميشوند.

جعبه هاي كارتني در اندازه هاي دلخواه براي بسته بندي ساخته ميشوند.يك حسن بزرگ ديگر جعبه هاي كارتني قابليت تا شدن و باز شدن آن است كه در زمان تا شدن حجم كمتري را اشغال ميكنند و به راحتي ميتوان تعداد زيادي از كارتنها را روي همديگر تلمبار و حمل و نقل كرد و موقع استفاده ،جعبه  كارتن را از محل تا باز ميكنند و براي بسته بندي محصول از آنها استفاده ميكنند.پس از استفاده ميتوان دوباره كارتنها را تا كرده و روي هم چيدمان  و انبار كرد تا در صورت لزوم براي مقاصد ديگر از آنها استفاده نمايند.كارتنهاي مستعمل يا در صنعت مبل سازي  و يا در كفپوش يكبار مصرف كف مرغداريها و سالنهاي در حال تعمير و بازسازي  استفاده ميشوند.  در صورت خراب و پاره شدن كارتن ميتوان آنها را بصورت وزني به كارخانه جات بازيافت كاغذ فروخت.پس هيچ گاه كارتن زباله نميشود و در هر حالتي ميتوان از آنها مجددا استفاده نمود.

انواع جعبه هاي كارتني و مقوايي براي مقاصد بسته بندي وجود دارند.گاهي جعبه ها را بصورت درب باز يا نيم جعبه درست ميكنند.كه روي آنها قوطي ها و جعبه هاي كوچكتر محصول مثل بطري پلاستيكي و شيشه اي، لبنيات،ميوه و غيره چيدمان ميشوند.و يا بصورت قوطي در ميايند.

نوشته:مهندس فواد اسماعيل پور

مدير عامل و رئيس كارخانه كاردو كارتن بوكان،طراح و مشاور بسته بندي بيش از صدها شركت بزرگ در ايران،مبتكر و مخترع روشهاي نوين بسته بندي سلولزي